คู่มือมนุษย์

คู่มือมนุษย์
พุทธทาสภิกขุ
พิมพ์ครั้งที่ 1
ธรรมสภา
142 หน้า
30 บาท

ในบรรดาหนังสือธรรมะราว 50 เล่ม ขององค์การฟื้นฟูพุทธศาสนา หนังสือคู่มือมนุษย์ ถือได้ว่า เป็นหนังสือที่ได้รับความนิยมสูงสุด ท่านพุทธทาสภิกขุ บรรยายธรรมะสำคัญสูงสุดไว้เป็นลำดับขั้นตอนเกี่ยวกับแก่นแท้แห่งพุทธศาสนา และสิ่งสำคัญถูกต้องที่มนุษย์ทุกคนควรรู้ และยึดถือเป็นหลักปฏิบัติ ดังที่ท่านเขียนไว้ในหนังสือเล่มนี้ว่า “เพื่อจะได้ไม่เสียชาติที่เกิดมาเป็นมนุษย์ พบพระพุทธศาสนา”

หนังสือ “คู่มือมนุษย์” เล่มนี้เป็นธรรมะบรรยาย ของท่านพุทธทาสภิกขุ แต่คุณ ปุ่น จงประเสริฐ ผู้ก่อตั้งองค์การฟื้นฟูพุทธศาสนา เป็นผู้เรียบเรียงขึ้นใหม่ จากภาษาวัด เป็นภาษาบ้าน ให้ง่ายต่อการทำความเข้าใจของบุคคลทั่วไปที่สนใจใฝ่รู้ทางธรรม แต่หาเวลาว่างได้ยาก “หากไม่มีเวลาพอที่จะใฝ่ใจกับหนังสือธรรมะเล่มอื่นๆ ที่มีอยู่มากมาย ก็ขอให้ลองอ่านคู่มือมนุษย์นี้ สักครั้ง เริ่มอ่านเร็วเท่าใด ก็จะเป็นประโยชน์แก่ชีวิตของทุกท่านเร็วมากขึ้นเท่านั้น”

ในหนังสือคู่มือมนุษย์ จะบรรยายการปฏิบัติเป็นขั้นตอนโดยละเอียด ประกอบด้วยหลักสาระสำคัญ ที่มุ่งให้ผู้อ่านทำความเข้าใจอย่างถูกต้องชัดเจน เข้าถึงความหมาย และแก่นแท้แห่งพระพุทธศาสนา และหลักปฏิบัติในแต่ละหลักธรรมก็มีที่มาที่ไป และชี้ให้เห็นจริงถึงวิถีทางที่ถูกต้องสูงสุด ที่จะบรรลุสิ่งมุ่งหมายของพระพุทธศาสนา

ท่านพุทธทาส ได้ชี้ให้เห็นความต่างแห่งที่มา ของแต่ละศาสนา บ่อเกิดที่สูงขึ้นไปในทางปัญญาของพระพุทธศาสนา และเหลี่ยมมุมมองที่มองพุทธศาสนาในรูปแบบต่างๆ พุทธศาสนา เป็นศาสนาแห่งศีลธรรม สูงขึ้นก็เป็นสัจธรรม กลายเป็นรูปแห่งศาสนา มองแยกออกเป็นจิตวิทยา เป็นปรัชญา เป็นตรรกวิทยา และเป็นวิทยาศาสตร์ด้วยหลักเหตุผลที่พิสูจน์ได้ชัดแจ้ง แต่สำหรับมนุษย์ทั่วไป ควรถือพุทธศาสนาในรูปแบบแห่งศิลปะ คือ ศิลปะแห่งการครองชีวิต กระทำอย่างแยบคายให้น่าดูชมบูชา จนคนอื่นพอใจเห็นด้วยตามเรา เหล่านี้คือส่วนขั้นต้นที่หนังสือเล่มนี้บอกเรา ให้รู้จักมองพุทธศาสนาในมุมมองที่ถูกต้องชัดเจนและง่ายต่อการเข้าถึง หากแต่ในปัจจุบัน พุทธศาสนาที่เรายึดถือปฏิบัติกันอยู่ เช่น พิธีกรรม ความเชื่อผิดๆ หรือสิ่งเกี่ยวข้องกับพุทธศาสนาเพียงเล็กน้อยก็มองเป็นพุทธศาสนาไปเสียหมด เหล่านั้นแท้จริงเปรียบดังเนื้องอก ที่งอกมาปกคลุมบดบังเนื้อแท้แห่งพุทธศาสนาจนแทบมองไม่เห็นความเป็นจริงเสียแล้ว

อ่านแล้วทำให้สะดุดคิด ว่าจริงๆแล้ว แก่นแท้แห่งพุทธศาสนานั้นหาใช่สิ่งปรุงแต่งใดๆไม่ เพราะ “พุทธศาสนา คือ วิชา และระเบียบปฏิบัติที่ทำให้เราได้รู้ว่า อะไรเป็นอะไรก็เท่านั้นเอง” หลักธรรมอย่างง่าย ที่คนทั่วไปเข้าถึงได้ยาก หนังสือเล่มนี้ก็อธิบาย และเปลี่ยนความเข้าใจของชาวพุทธเราๆ ท่านๆ เสียใหม่ ให้เข้าใจให้ถูกต้อง หลักธรรมในหนังสือเล่นนี้นั้น ดุจการก้าวขึ้นบันไดสู่เส้นชัยแห่งความสำเร็จ ตามขั้นตอน เกิดเหตุแก้ที่เหตุ เห็นผล ก็ทำให้เกิดผล ธรรมะพื้นฐาน แต่สำคัญอย่างยิ่งที่กล่าวไว้นั้น หากเรายึดและปฏิบัติดังนั้นแล้ว ก็คงปฏิเสธไม่ได้ว่า เราจะพบความสุขในแบบที่พุทธศาสนามุ่งหมายให้เกิด

“ไตรลักษณ์ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา” ใครกี่คนที่มองเห็นในสิ่งเหล่านี้ “ไม่มีอะไรที่น่าเอา น่าเป็น คือสุญตา ความว่าง จากความมีตัวตน” แก่นแท้ที่เราๆ ท่านๆ อาจไม่เคยนึกที่จะทำความเข้าใจ “ตลอดชีวิตเราอยู่ด้วยอุปาทาน คือความยึดติด” ที่อธิบายให้เข้าใจได้ลึกซึ้งและทำให้เรานึกรู้ว่าเป็นจริงตามนั้น “ เหตุ และวิธีบรรลุผล สู่ขั้นของการปฏิบัติ ศีล(ความประพฤติดี) สมาธิ(จิตใจที่ทำประโยชน์มากที่สุด) ปัญญา (ความเข้าใจอันถูกต้องสมบูรณ์เป็นที่สุด)”

ทั้งหมดข้างต้นที่กล่าวมา รู้หรือไม่ว่า ที่เรายังหลุดพ้นไม่ได้ ก็ด้วยเหตุแห่งขันธ์ 5 รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ซึ่งสิ่งเหล่านี้คือบ่วง รัดรั้งเราไว้ “คู่มือมนุษย์” จะแนะนำให้ผู้อ่านได้ทำความรู้จักกับทุกข์เบื้องต้นนี้อย่างสนิทชิดเชื้อ เมื่อรู้ก็พร้อมที่จะเข้าสู่หลักปฏิบัติเพื่อรู้แจ้ง ซึ่งมีให้เลือก 2 ทาง แบ่งเป็นตามวิถีธรรมชาติ และตามหลักวิชา ซึ่งทำให้เราได้ทราบว่า จริงๆแล้วในสมัยพุทธกาลนั้น การบรรลุธรรมและหลุดบ่วงแห่งทุกข์ได้ ล้วนเป็นไปตามธรรมชาติ ไม่มีรูปแบบการปฏิบัติตายตัวเช่นปัจจุบัน

การเบื่อหน่ายของเราๆ ท่านๆ นั้นไม่เหมือนกับการเบื่อหน่ายทางธรรม เพราะเมื่อเราพิจารณา และเข้าใจสิ่งทั้งปวง จนถึงกับเบื่อหน่ายไม่ยึดติดอะไร ให้คืนวันเต็มไปด้วยความปีติปราโมทย์ อันเกิดจากการกระทำที่ดีงามเป็นประจำ แล้วระงับความฟุ้งซ่าน เกิดสมาธิ เกิดปัญญา หลุดพ้นสู่นิพพาน นี่คือขั้นสุดท้ายที่พุทธศาสนา มุ่งหมายให้ผู้ปฏิบัติประสบผลสูงสุด

ตัวบทธรรม สอดแทรกด้วยการแสดงธรรมผ่านบทกวีสอนใจปิดท้ายบทธรรมนั้นๆ ให้เราจดจำและเข้าใจมากยิ่งขึ้น

“คู่มือมนุษย์” หนังสือธรรมะบรรยายเล่มเล็กๆ เล่มนี้ รวบรวมแก่น และหลักปฏิบัติสู่จุดมุ่งหมายที่แสนยิ่งใหญ่แห่งพุทธศาสนา นั่นคือนิพพาน ถ่ายทอดด้วยภาษาอย่างง่าย ที่เปี่ยมด้วยเสน่ห์แห่งธรรม เหมาะสำหรับพุทธศาสนิกชนและบุคคลทั่วไป ผู้ใฝ่หาอิสระ และความสุข ทางใจในชีวิต หากไม่มีเวลาอ่านหนังสือธรรมะเล่มอื่นๆ ก็ลองอ่านคู่มือมนุษย์เล่มนี้สักครั้ง อ่านเร็วเท่าใด ก็หวังใจว่าจะเป็นประโยชน์แก่ชีวิต เร็วมากขึ้นเท่านั้น

พัฒนวัชร